Fayda / utility / utilité / فائدة »
By my on May 29, 2015 in Derin Lügat, Ekonomi, Liberalizm | 5 Comments
İyilik değildir. Fayda alanı tatmin eder; iyilik ise vereni mutlu eder. Fayda kısa sürer. Mutluluk ise uzun. Fayda ölene kadardır. İyilik tasavvuru ise ölümden sonrasını da ihata eder. (Bkz. Mutluluk / Tatmin / Bonheur /Satisfaction / سعادة)
Nedir?
Mikro-ekonomide öğretilen kavramlar içinde en önemlilerinden biri “fayda” (ing. utility) . Bu fayda bireyin tüketeceği mal veya hizmetten elde edeceği memnuniyettir, tatmindir. Ama ekonomik fayda günlük hayattaki “faydalı” şeyler gibi değil her zaman. Meselâ bir paket sigara ekonomik olarak “faydalı”. Adam para verip satın alıyor ya; şeker hastası bile olsanız bir tepsi baklava size “faydalıdır”… Yersen!
Gayet normal. Ekonomik hesapla ağaç kesmek ve denizi kirletmek de “faydalıdır” yeter ki para getirsin. Ekonominin amacı insan sağlığını ya da çevreyi korumak değil ki! Özetle parası olan, satın alma niyetinde olan bir tüketici kendisi için piyasada ne satın alırsa o şey/hizmet o tüketici için faydalıdır. İntihar etmek isteyen için yağlı urgan “faydalıdır”. Kiralık katiller ve fahişeler de “faydalıdır”. Sefalet içindeki insanlar organ mafyasına böbreklerini satsalar böbrek fiatları düşer meselâ. Piyasa bu. Daima işler. Kalplere, doğum tarihlerine ve düşlere aldırmaz.
Piyasa bir makine. Renksiz, kokusuz, milletsiz, dinsiz, ilkesiz, yasaksız, mecburiyetsiz ve ahlâksız. Çünkü var olma sebebi ARZ ve TALEP‘i buluşturmaktan ibaret. Ekonomik anlamda “faydalı” olan her şey fiyatı ödendiğinde el değiştirebilir. Bunun için ne liberalleri ne de ekonomistleri suçlayamazsınız. Hani derler ya, “arz-talep meselesi”. Ama zannedilenin aksine ARZve TALEP birbirini dengelemez her zaman. Bu liberal bir dogma, liberalizme dair mitolojik bir inanç. Neden? Read the rest