Kemalizmden Aysunizme : Bir mütasyonun anatomisi

Türkiye’de şimdiye kadar oldukça muğlak ve ham olan bir saflaşma belirginleşiyor; eski saflar bozuluyor, bir taraftan kopanlar karşı taraftan kopanlarla yeni saflarda buluşuyorlar. Muğlaklık taşıyan bu yeniden inşa sürecini uzun zamandır gözlemlemek mümkün ama benim için kafamdaki en net ifadesi 2003’te gittiğim İran örneğiyle oluşmuştu. Sağ-sol, dindar olan-olmayan, geleneksel-modern gibi ayrımların yanısıra, o yılların ve bugünün İran’ı temel olarak demokrasi ve otoritarizm arasındaki kutuplaşmayı yaşayan bir toplum özelliği taşıyor. İran bu temel kutuplaşma nedeniyle, diğer bütün ayrışmaları aşan; yani solcuları, sağcıları, dindar olanı ve olmayanı demokrasi cephesinde buluşturabilen; aynı şekilde statüko yanlısı sağcıların, milliyetçilerin, dindarların, gelenekçilerin otoritarizm kampında buluştukları bir toplum örneği sunuyor.

Türkiye’de de benzer bir durum söz konusu. Yani biz de “İran’laşıyoruz”! Ama Türkiye’deki paranoya üreticilerinin bahsettiği gibi değil…

Aslında 12 Eylül darbesinden sonra, sol aydınların ve solun ilk defa devlet karşısında özerklik kazanma ve topluma bakma potansiyeli ve devrimden çok, demokrasiye kafayı takma imkanı doğmuştu. “Bizim darbemiz mi, onların darbesi mi?” diyerek merakla bekleyip, “inşallah bizimkilerin darbesidir” umudunu taşımanın artık pek bir anlam taşımadığı anlaşılmıştı. Bir bakıma sol, mevcut devlete bel bağlamayı bıraktığı gibi, kendi kurgusal -çoğunlukla leninist- devriminin ve de stalinist devletinin de pek matah bir şey olmayacağını tartışır olmuştu. Gene o dönemler, örneğin İtalyan komünist entelektüel Gramsci’nin “hegemonya / karşı hegemonya” kavramsallaştırması ve “sivil toplum” kavramı adeta kurtarıcı gibi imdada yetişmişti. Devrim olacaksa bile, sivil toplum içinde başlamalıydı. Toplum içinde yer edinmeden, toplumla konuşmadan, üç beş öncünün kuracağı savaşkan örgütlerle, parti-cephelerle, kurtuluş ordularıyla devrim mevrim olmayacaktı…

Bugünden baktığımızda, Gramsci’nin belki adını bile duymamış olsalar da, islamcı hareketin içinde yeralanların, onun eteklerine tutunanların aslında sivil toplum içinde mücadele vererek, bir karşı hegemonya oluşturduklarını ve tam da bu yüzden Gramsci’nin anlattıklarının hakkını vermiş olduklarını söylemek mümkün. İslamcı hareket Gramsci’nin kelimelerini kullanmadan sivil toplum içinde hegemonya mücadelesi verdi; zaten toplumda varolan değerlerle, “şiir”le konuşmayı becerebildiği için son yılların değişimini taşıdı, karşı-hegemonyanın temellerini oluşturdu. Bu işin görünen cephesi, hatta belki de aldatıcı bir cephe; çünkü daha az görünen cephede belki daha da önemli bir şey oldu. İslamcılık -katalizörlük dışında- pek bir şey yapmadı; toplum sadece elinde varolan ve karşı-hegemonya oluşturabilecek malzemeyi kullandı; İslam sadece değişim talebinin ve hareketinin rengi oldu…

Türkiye’de İslami hareketin mücadele ettiği yerleşik hegemonya toplumu “ikna etmek” için her fırsatta Atatürk’ü araçsallaştırdı. Hemen not düşelim: Atatürk herhalde sağcı biri değildi. Zamanının havasına, değişim yönüne uygun cevaplar verdiği için “ilerici” -hatta bir bakıma “sol”- olarak nitelendirilebilecek bir liderdi. Ancak zaman içinde onu tepe tepe kullananlar, “Kemalizm”den adeta tanrı kelamı gibi bir dogma üretenler, Atatürk’ü bir tapınma aracına dönüştürenler, laikliği statükolarının dili ve ehlileştirme aracı haline getirenler bugün artık değişime karşı direnen “sağcı-gerici” bir ideolojiyi temsil ediyorlar… Bu halleriyle Lenin-Stalin damgalı Sovyet seçkin nomenklatura sınıfıyla ya da İran’ın mollalarıyla akrabalaşıyorlar…

Ama toplum Atatürk’e saygıda kusur etmese de, artık kemalizmle kendini özdeşleştiren güç hegemonik bir güç değil; yani ikna kabiliyetini yitirdi. Seçkin zümre, zaten her zaman (Ömer Madra’nın deyimiyle) “darbedar” niteliklere sahip solcu artıklarından başka kendisine doğru dürüst ortak bulamıyor. Artık açıkça zora başvuruyor. Entelektüel arka planı bomboş olan iddianameler marifetiyle, sembolik ve hukuki şiddete başvuruyor; şimdiye kadar bir çok partiyi kapattığı gibi, bugün de kapatmak için elinden geleni yapıyor… Bunu yaparken de bütün güçsüzlüğünü apaçık ortaya seriyor.

Bir zamanlar “komünizm” hayaletinden korkan muhafazakar egemenler gibi, bugünkü “çağdaşçı” muhafazakar egemenler de “islamcılık” hayaletinden korkuyorlar. Yatıp kalkıp, anlama araçları bir türlü yetmediği için hakim olamadıkları Fethullah Gülen hayaletiyle boğuşuyorlar. “Fethullah” ve “Gülen” kelimeleri, onların zihinsel tembellikleri içinde korkularını kanalize edebildikleri “en büyük” ve “en kötü” tehlikeyi özetliyor… Eski zaman muhafazakarları, kendini sosyal eşitlik dili vasıtasıyla anlatmak isteyen toplumu duymak istemedikleri gibi, bugünküler de dindarlıkları vasıtasıyla kendilerini anlatmak isteyenleri duymak istemiyorlar. O zamanlar ceplerine para konduğu için gençlerin kandırılıp komünist olduklarını iddia eden muhafazakarların mantığını yeniden üreten bugünün muhafazakarları genç kızların ceplerine para konduğu için başörtü taktıklarını iddia ediyorlar. Aslında bu tür iddialarla ne kadar yetersiz kaldıklarını açığa vuruyorlar; toplumun şu veya bu şekilde hareketini durduramadıkları için, bizzat kendileri destek kuvvetler yaratmaya çalışıyorlar; ADD adlı örgüte eski cumhurbaşkanının kasasından para akıtıyorlar. Onların yöntemi bu; kendi yöntemlerini başkalarına da malederek temize çıkmaya çalışıyorlar.

12 Eylül’den sonra demokratikleşme ve sivilleşme potansiyelini arayan “sol”un yerine, bugün “eski sol”un garabet halini almış kötü bir taklidi, darbeci mantığından başka hiçbir özelliği kalmamış olan bir “sol” yeniden piyasaya sürülüyor. Mesela, “Eğer kapatma davası açılırsa, bir de üstüne ekonomik kriz gelirse, Türkiye biraz karışırsa belki bir umutlar doğabilir yani. Çünkü normal yollardan bunları mümkün değil yani.” ve “İç savaş olmaz da, yani bir noktada eğer ortalık karışırsa, hem ekonomik hem siyasi olarak. Belki asker gelirse bir şey olabilir.” diyen bir İlhan Selçuk bu “sol”u temsil ediyor.

Sürekli darbe, kesintisiz darbe, “sonsuza kadar sürecek 28 Şubat” şiarıyla bezenmiş bu zihniyet beğenmediği, kullanmayı beceremediği “normal yollar” yerine kendi normalliğini, komploculuğunu, darbeciliğini “normalleştiriyor”. Çünkü toplumun bütünleştiği “normal yollar” karşısında çaresizlik hissediyor. Şimdilerin darbeci ulusalcı solcularının 12 Eylül öncesindeki maceralarında da bu çaresizlik hep mevcuttu. Örgütlemeye çabaladıkları , ancak bir türlü “örgütlenmeyi beceremeyen” köylüler karşısında sarfettikleri ve Türk solunun tarihine geçen şu meşhur özdeyişi hatırlamak yeterli: “Adamlar teoriye uymuyorlar arkadaş!”

Evet, bu toplum onların teorisine uymuyor, kendi normalliğinde yürüyor. Bu normallik darbeci solcuları çileden çıkarıyor. “Çünkü normal yollardan bunları (…) mümkün değil yani”… Bu cümlenin içinde “es” verilmiş boşluğu farketmemek mümkün mü? Onların “normalliği” o “eksik kelime”de yatıyor. Ve uygulamaya koydukları o yollar, yöntemler tam da o boşluktaki “a-normalliği” içeriyor… Çünkü bizzat kendileri “a-normal”…

Bu arada üniversiteye başörtünün girmesine karşı avazları çıktığı kadar bağıranlar, “satır” olayında “siyasal sembol” ya da “laiklik karşıtı odak” görmedikleri için üniversiteye girmesinde ve öğrenci doğranmasında beis görmüyorlar.

İnsan vücudunu pes ettirmenin profesyoneli olmuş bir takım “güvenlik” kuvvetleri Hakkari’de 15 yaşındaki çocuğu etkisiz hale getirmek için çocuğun kolunu tersten ikiye katlıyor. (Bir zamanlar İsrail’de güvenlik kuvvetlerine taş atan Filistinli bir gencin kolunu polislerin taş marifetiyle kırdığını görmüştük televizyon ekranlarında…)

Bu manzaralar karşısında Türkiye’de demokrasi için sahip olunan duyarlılık gelişiyor. Klasik ayrımlar anlamını yitiriyor. İran’da olduğu gibi, Türkiye’de de solculardan, muhafazakarlardan, darbecilerden hayat bulan bir otoritarizm karşısında gene solculardan, sağcılardan, dindarlardan oluşan başka bir saf, demokrasi safı inşa oluyor. Çünkü artık bu kadar haksızlığı sineye çekmek mümkün değil…

Ve bugün AKP’nin de herşeyden önce yapması gereken şey sadece kendisini değil, topyekûn demokrasiyi savunmaktır… Ancak, geçenlerde AKP’li bir milletvekilinin bir televizyon kanalında “biz yüzde 46 oy almış bir partiyiz; yüzde 4-5 oy almış marjinal bir parti değiliz” derken anlattığı gibi yapılacak bir şey değil, herkes için demokrasiyi savunmaktır…

Ve bu yeni saflaşma bir kutuplaşma değil… Eğer karşı tarafta darp, darbeler ve darbedarlar varsa bunun adı kutuplaşma değil, en basit ifadesiyle demokrasi ve özgürlük mücadelesi olur…

Gazetecilik Neden Dibe Vurdu?

Gazeteciler bizi bilgilendiriyor mu yoksa aldatıyor mu?  Gazetecilik galiba dürüstçe yapılmasına imkân olmayan bir meslek. Çünkü birbirine zıt işlerin aynı anda icra edilmeleri gerekiyor: Habercilik, savcılık, komiklik, amigoluk…  Gazeteci kendisine bilgi verebilecek herkesle iyi geçinmek için biraz politik davranmak daha doğrusu yalan söylemek zorunda. Ama aynı zamanda ondan gözü kara bir savcı gibi olayların üzerine gitmesi, iyi bir hâkim gibi dürüst olması da bekleniyor. Bir bilim adamı gibi konuları derinlemesine irdelemesi ama sıkıcı olmadan toplumun her kesimini eğlendirebilmesi… Gazetecilerden halkı aydınlatmaları isteniyor ama aynı zamanda da halka benzemeleri. Yoksa gazeteleri satılmıyor, TV kanalları izlenmiyor. Bu koşullarda “gazeteci gibi” gazetecilik yapılabilir mi? Derin Düşünce yazarları sorguluyor…

Buradan indirebilirsiniz.

 Alaturka Laiklik: “Beni bir bir sen anladın, sen de yanlış anladın!”

Türkiye Cumhuriyeti’nde Alevîlere zorla Sünnî İslâm öğretilirken Sünnîlerin başörtüsü devlet dairelerinde yasak. Türk Ordusu’nun istihbaratı camileri ve namaz kılanları fişliyor. Hristiyan Ermenilerin ne kiliseleri, ne yetimhaneleri ne de cemaat lideri seçimleri özgürce yapılamıyor. Rumların ruhban okulları özgür değil. Yahudiler diğer gayrı Müslimler gibi askerde ayrımcılığa uğruyor. Ateistlerin kitapları, internet siteleri yasaklanabiliyor, kapatılabiliyor. Gayrı Müslimlerin alın teriyle biriktirdikleri vakıf malları 1970′lerde gasp edildi, hâlâ geri verilmiyor. Sahi Laiklik neye yarıyor? Bu kitap son yıllarda Türkiye’nin gündemine gelen, birbirinden ayrı gibi duran ama çekirdeğinde Yobaz Laiklik Meselesini barındıran konuları ele alıyor.Buradan indirebilirsiniz.

 Derin Düşünce nedir?

Sitemizde siyasetten tarihe, kadın haklarından felsefeye, sanattan bilime kadar bir çok konudan bahsediyoruz. Ama zaman zaman da kendimizden söz ediyoruz. Derin Düşünce nedir?  Sitenin geçmişi, geleceği, ortak projeler, yazar olmak isteyenlere öneriler, okunma istatistikleri… Derin Düşünce’nin bir kimliği, tarihi ve kendine has “yaşam” tarzı var. Eğer aramıza yeni katıldıysanız bu kitap “yöre halkına” kaynaşmanızı kolaylaştıracaktır

 Liberalizmin Kara Kitabı

Liberalizm asırlardır bir çok aşamalardan geçmiş, tarihi olaylarla kendisini imtihan etmiş bir düşünce geleneği. Değişmiş yanları var ama sabitleri de var. Bu sabitlerin içinde liberalizmin tehlikeli yönleri hatta YIKICI UNSURLARI da var. Bunları ortaya çıkarmak için “doğru” soruları sormak ve liberal perspektifte kalarak yanıt aramak gerekiyor… Büyük bir kısmı bu gelenekten olan düşünürlerin fikirlerinden istifade ederek liberalizmin kusurlarını ele alıyoruz bu kara kitapta: Adam Smith, Mandeville, John Stuart Mill, Hayek, Friedman, Röpke, Immanuel Kant, Alexis de Tocqville, John Rawls, Popper, Berlin, Mises, Rothbard ve Türkiye’de Mustafa Akyol, Atilla Yayla, Mustafa Erdoğan… Liberallere, liberalimsilere ve anti-liberallere duyurulur. Buradan indirebilirsiniz.

Maymunist imanla nereye kadar?

Evrim ve Big Bang gibi konular genellikle sağlıklı biçimde tartışılmaz. İdeoloji ve inançlar, felsefî tercihler bilim-SELLİK maskesiyle çıkar karşımıza. Özellikle evrim tartışmaları “filanca solucanın bölünmesi” veya falanca Amerikalı biyoloji uzmanının deneyleri etrafında döner ve bir türlü maskeler inmez. Madde ve o Madde’ye yüklenen Mânâ maskelenir… Oysa perde arkasında tartışılan başkadır. İnsan’a, Hayat’a dair temel kavramlardır. Sadece et ve kemikten mi ibaretiz? Yokluktan gelen ve ölümle yokluğa giden, çok zeki de olsa SADECE VE SADECE bir maymun türü müdür insan? BİLİM DIŞINDA bir insanlık yoksa Aşk yoksa, Sanat yoksa, Güzellik yoksa ve Adalet yoksa Hayat‘ın anlamı nedir? Aşık olmak hormonal bir abartıysa, iyilik enayilikse, neden birbirimizin gırtlağına sarılmıyoruz ekmeğini almak için? Neden bir çocuğa tecavüz edilmesi midemizi bulandırıyor ve neden fakir bir insana yardım etmek istiyoruz? Taj Mahal’in, Ayasofya’nın, Notre Dame de Paris’nin değeri bir arı kovanı veya termit yuvasına eşdeğer ise, Mesnevî boşuna yazıldı ise neden Hitler’i lanetliyoruz ve neden Filistin’de can veren bebeklere üzülüyoruz? Maymun olmanın (veya kendini öyle sanmanın) BİLİM DIŞINDA, psikolojik, siyasî, ahlâkî, hukukî öyle ağır sonuçları var ki…  Evrim senaryosunu kabul etmenin etik ve siyasî neticeleri ve evrimciliğin etimolojik değeri … Derin Düşünce’nin yorumcuları tarafından konuşuldu. Biz de bu sebeple söz konusu iki tartışmayı 116 sayfalık bu kitapta topladık. Buradan indirebilirsiniz.