Mahalleler var mahallelerden içeri…

Son günlerde bir “mahalle baskısı” tartışmasıdır gidiyor. Mahalle deyince insanın aklına, sakinlerinin birbirini tanıdığı, uzun yıllardır, belki birkaç nesildir beraber yaşadığı, bakkalı, manavı, kasabı, fırını ve diğer esnafı ile küçük, şirin bir semt geliyor. İnsanlar güler yüzlü, birbirini kollayan, birbirine yardımcı. Ama baskı kelimesi işin içine girince şirinlik gidiyor, yerine “Vurun Kahpeye” filminin sahneleri gözümüzde canlanıyor. Önce hayalimizdeki insanların elbiseleri değişiyor, sonra da yüzlerindeki tebessümün yerini öfke alıyor. Korkuyoruz. Böyle bir mahallede yaşamasak bile. Hiç böyle bir şeye tanık olmasak bile.

Halbuki mahalle illa böyle midir? Mesela, üniversite gidiyorsunuz, yurtta kalıyorsunuz. Bir sürü genç bir arada, aynı odada belki de 8-10 kişi. İşte size bir mahalle. Tabii ki bu mahallenin de kendine göre , yerine göre baskısı oluyor. Elbiselerinize karışıyorlar, yediğinize içtiğinize karışıyorlar. İçki içiyorsanız içme diyebiliyorlar, içmiyorsanız sizi içki ile tanıştırma partisi düzenleyebiliyorlar. Başörtülü iseniz tesettüre uygunluğunuz tartışılabiliyor. Başörtülü değilseniz ama mini etek, mayo giymiyorsanız, bu tartışma konusu olabiliyor. Sizi illa bu kıyafetlerle görmek, moda ile, bikini ile buluşturmak isteyebiliyorlar. Sigara içmiyorsanız, sizi ciddiye almayarak, yetişkin olarak kabul etmeyerek sizi pasif şekilde sigaraya itebiliyorlar.

Üniversiteyi bitirip işe giriyorsunuz. Bir holdingte, bankada ya da fabrikada işe girmiş olabilirsiniz. Bu ortamlar da mahalleden farksız, hatta bir sürü mahalle içeren kocaman bir ilçe. Her mahallenin kendine göre iç dinamikleri, kendi kültürü, jargonu var. Elbette sizi kendilerine benzetmeye çalıyorlar. Farkında olarak,olmayarak. Yine elbiselerinize karışıyorlar, yönetmelikler yayınlıyorlar. Yerine göre uyarılar alıyorsunuz. Yine yediğinize içtiğinize nazikçe müdahale ediyorlar. Bir kere gidilecek lokantaları, şirket için eğlence yerlerini, seçeneklerini siz seçemiyorsunuz, yenisiniz. İş toplantılarında içki kullanmamak, gece eğlenceye gitmemiş olmak şaşkınlık yaratabiliyor. Tabii ki tersi de mümkün. İçki içmeniz, Taksim’e içmeye gitmeniz garip karşılanabiliyor. Kullandığınız dil, alışkanlıklarınız zamanla mahallenin önceki sakinlerine benziyor.

Çağımızın bir mahallesi daha var ki kalabalık mı kalabalık, hepimizi birden kucaklıyor, çok azımızı dışarıda bırakıyor. Hepimiz onun etkisine girmeye, onun baskısı altında kalmaya adayız. Tabii ki görsel ve yazılı medyadan bahsediyorum. Televizyon, gazete, internet ve son aşamada sinema ile sürekli bilgi bombardımanına tutuluyoruz. Yaşam tarzımızın nasıl olması gerektiği, nasıl giyinip nerelere gitmemiz gerektiği, nasıl görünmemiz gerektiği, hangi mesleklerin popüler olduğu, ideal eş adaylarının ve tabii ki düğünlerin, evlerin özellikleri ve daha niceleri. Yaşarken ihtiyacımız olan her şey bize hazırlanmış paket olarak sunuluyor. Baskı inceden inceden, yavaş yavaş yapılıyor. Gördükçe alışıyor, okudukça yazanları kendi fikrimiz sanıyoruz.

Bu mahallenin, kadınlara yönelik en çok tekrar ettiği sloganlar ise şunlar: “Genç kal!”, “Güzel ve ince ol!”, “Bakımlı ol!”,”Modayı takip et!”, “Sakın yaşlanma, 20 yaş kilonda kal, gram kilo alma, saçların beyazlamasın!”, “Selülitin olmasın!”. Sen taş bebek gibi, ince ve narin, vücudunun güzelliğini ortaya çıkaran ya da ortada bırakan son moda elbisemsi ile ortalıkta dolaş. Başka birşey yapmasan da olur.  Kalan zamanını ve olan paranı da böyle olmak için harca tabii ki.

Medyanın güzellik fetişizminden, daha doğrusu kadın üzerinde sürekli sürdürdüğü güzellik faşizminden ala mahalle baskısı var mı emin değilim. Elbette, Tuğçe Baran’ın 25.9.2007 tarihli yazısındaki ifadeleri ile :

“Sopa yemiyoruz tabii ki selülitimiz olduğu için. Şişman olanları da kırbaçlamıyorlar çok şükür.  Yaşlı kadınları da diri diri gömmüyorlar neyse ki. Ya ne yapıyorlar?
Her Allah’ın günü şişmanlığın, yaşlılığın, selülitin iğrenç şeyler olduğunu hatırlatıyorlar.
Her Allah’ın günü “bunlar gibi olun siz de” deyip zargana gibi kızları önümüze sürüp duruyorlar.
Her Allah’ın günü bu üçünün de tedavi edilmesi gereken bir “sakatlık”, “hastalık”, “leşlik”, “rezillik” olduğunu söylüyorlar.
Her Allah’ın günü böyle olursanız sevilmezsiniz mesajı veriliyor.
Her Allah’ın günü güzel olanı geçebilmek için sekiz kat iyi olman gerektiği öğretiliyor.
Her Allah’ın günü sekiz kat iyi olsan da fark etmeyeceğini öğreniyorsun.
Her Allah’ın dizisinde, her Allah’ın reklamında, her Allah’ın filminde tekrar tekrar vasat bir güzelliğin, fazladan on kilon, büyük bir burnun, düşük memelerin, çatlak çatlak bacakların varsa bir hiç olduğunu öğreniyorsun.
Her Allah’ın arka sayfa güzelinde asla giyemeyeceğin giysilerin moda olduğunu görüyorsun.
Her Allah’ın romanında yeterinde güzel ve zayıf değilsen sana aşık olunmayacağını öğreniyorsun.”(1)
Dahası “Gazeteler, film ve romanlar, güzel kadınların; daha yetenekli, daha başarılı, daha çalışkan, ama pek güzel olmayan kadınlardan, daha çabuk işe alındığını, daha kolay terfi ettiğini ve daha çok para kazandığını söyler. Başlangıçta böyle bir algı yoksa da, yazıla yazıla/söylene söylene zamanla bu algı gerçekleştirilmiştir.”(2)

Tuğçe Baran “Özgür müyüz gerçekten?” diye soruyor yazısının sonunda. İyi bir soru. Hatta şu anda tartışılan “Mahalle baskısı var mı, başladı mı?” sorusundan, çok daha iyi ve anlamlı bir soru. Özgür müyüz gerçekten? Biz kadınlar, bizi esir etmeye çalıştıkları faşizme dönüşen güzellik fetişizmine ne kadar direnebiliyoruz? Peki kadınlar ve erkekler olarak, hepimiz, medyanın hayatımızın tamamını şekillendirme çabasına karşı ne yapıyoruz? Baskıyı reddedebiliyor muyuz?

Aslında bu sorular yukarıda anlatılan değişik mahalleler ve onların yarattığı baskıların tamamı için geçerli.

Düşünün, özgür müyüz gerçekten? Değil isek, özgürleşmek için ne yapıyoruz?

Kısacası, mahalleler var mahallelerden içeri… Bir büyük mahalle içeriyor diğerlerini… Baskının büyüğü de o mahalleden geliyor. Seçimden beri değil, gazete-televizyon “medya” olduğundan beri…
Konu ile ilgili diğer yazılar:

Mahalle baskısı mı “haysiyetsizlik” mi?

Haysiyet, evet!

1) Tuğçe Baran’ın “Mahalle baskısı: Ama illa ki kadın üzerinden” adlı yazısı.

2) Fatma K. Barbarosoğlu’nun “Adamın karısından güzel olmasını istemek hakkı!”/Acaba!? adlı yazısı.

 Derin İnsan 

 “Düşümde bir kelebektim. Artık bilmiyorum ne olduğumu. Kelebek  düşü görmüş olan bir insan mıyım yoksa insan olduğunu düşleyen bir kelebek mi?” (Zhuangzi, M.Ö. 4.yy)

“Ben” kimdir? İnsan nedir? Hakikat’in ne tarafındayız? Hiç bir şüpheye yer bırakmayacak bir şekilde nasıl bilebiliriz bunu? Zekâ, mantık ve bilim… Bunlar Hakikat ile aramıza bir duvar örmüş olabilir mi? Freud, Camus, Heidegger, Kierkegaard, Pascal, Bergson, Kant, Nietzsche, Sartre ve Russel’ın yanında Mesnevî’den, Mişkat-ül Envar’dan,  Makasıt-ül Felasife’den, Füsus’tan ilham alındı. Hiç bir öğretiye sırt çevrilmedi. Aşık Veysel, Alfred Hitchcock, Maupassant, Hesse, Shyamalan, Arendth, Hume, Dastour, Cyrulnik, Sibony, Zarifian ve daha niceleri parmak izlerini bıraktılar kitabımıza. Buradan indirebilirsiniz. 

   Kadınlar… Günümüzün Don Kişotları

Suzan Başarslan’ın dediği gibi “kadına dair söylenmesi gereken ne  kadar söz varsa erkeğin söylediği” bir dünya bu. Sadece söz mü? Yaşama hakkı bile. Bugün Çin’de ve Hindistan’da yüzbinlerce kız bebek daha doğmadan ultrason ile ana karnında görülüp yok ediliyor. Erkeklerin güç mücadelesinde kadınlar eziliyor. Cumartesi anası oluyor, cezaevlerinin önünde sıra bekleyen, şehit tabutlarının üzerinde ağlayan oluyor.  Şampuan veya otomobil satarken bedenini kullandıran, arka planda, silik, soyunan, tüketen, “figüran”… Kadınlara özne olma hakkını vermeyen erkekler mi yoksa bu hakkı alamayan kadınlar mı? Kadınlıklarını kaybetmeden, erkekleşmeden var olabilecek mi birgün kadınlar? 96 sayfalık bu kitapta Kadın’a ait kavgaları ve Kadın’ın kimlik arayışını sorguluyoruz. Buradan indirebilirsiniz.

 Türkiye’nin Ulus-Devlet Sorunu

Devlet gibi soğuk ve katı bir yapı bizimle olan ilişkisini hukuk yerine ırkımıza ya da inançlarımıza göre düzenleyebilir mi? GERÇEK hayatı son derecede dinamik ve renkli biz “insanların”. Birden fazla şehre, mahalleye, gruba, klübe, cemaate, etnik köke, şirkete, mesleğe, gelir grubuna ait olabiliriz ve bu aidiyet hayatımız boyunca değişebilir. Oysa devletimiz hâlâ başörtüsüyle uğraşıyor, kimi devlet memurları “ne mutlu Türk’üm” demeyenleri iç düşman ilân ediyor, Sünnî İslâm derslerini zorla herkese okutuyor… Bizim paramızla, bizim iyiliğimiz için(!) bize rağmen… Kürt sorunu, başörtüsü sorunu, Hıristiyan azınlıklar sorunu… Bizleri sadece “insan” olarak göremeyen devletimizin halkıyla bir sorunu var. Türkiye’nin “sorunlarının” kaynağı sakın ulus-devlet modeli olmasın? 80 sayfalık bu kitap Kurtuluş savaşı’ndan sonra Türkiye’ye giydirilmiş olan deli gömleğine işaret ediyor.  Ne mutlu “insanım” diyene! Kitabı buradan indirin.

Amerika Tedavi Edilebilir mi?

 Amerikalılar neden bu kadar gaddar? Dünyanın geri kalan kısmında yaşayan insanlara karşı niçin bu denli acımasız?

 Müslüman’ın Zaman’la imtihanı

Sunuş: Müslümanlar dünyanın toplam nüfusunun %20’sini teşkil ediyorlar ama gerçek anlamda bir birlik yok. Askerî  tehditler karşısında birleşmek şöyle dursun birbiriyle savaş halinde olan Müslüman ülkeler var. Dünya ekonomisinin sadece %2-%3′lük bir kısmını üretebilen İslâm ülkeleri Avrupa Birliği gibi tek bir devlet olsalardı Gayrı Safi Millî Hasıla bakımından SADECE Almanya kadar bir ekonomik güç oluşturacaklardı. Bu bölünmüşlüğü ve en sonda, en altta kalmayı tevekkülle(!) kabul etmenin bedeli çok ağır: Bosna’da, Filistin’de, Çeçenistan’da, Doğu Türkistan’da ve daha bir çok yerde zulüm kol geziyor. Müslümanlar ağır bir imtihan geçiyorlar. Yaşamlarını şekillendiren şeylerle ilişkilerini gözden geçirmekle başlıyor bu imtihan. Teknolojiyle, lüks tüketimle, savaşla, kapitalizmle, demokrasiyle , “ötekiler” ile ve İslâm ile olan ilişkilerini daha sağlıklı bir zemine oturtabilecekler mi? Müslüman’ın Zaman’la imtihanı adındaki 204 sayfalık bu kitap işte bütün bu konuları sorgulayan ve çözümler öneren makalelerden oluşuyor.

 Bir pozitivizm eleştirisi

Hayatta en kötü mürşit ilim ve fen olmasın sakın? Eğer Atatürk bir kaç yıl daha yaşasaydı o meşhur sözünü geri alır mıydı acaba?… Ateşi keşfetmeden önceki insanlık ile bugünkü “uygarlığımızı”  karşılaştırdığımızda hiç  yol almadığımız söylenebilir. Bundan 200 bin yıl önce komşusunun yiyeceğini çalmak için başına taşla vuran neandertal insani ile 2003 yılında Irak in petrolünü çalmak için bir milyon ıraklı sivili öldüren (veya buna seyirci kalan) homo economicus ayni uygarlık seviyesinde. Aralarındaki tek fark kullandıkları silahların teknolojik üstünlüğü.  Teknoloji ve bu teknolojinin uygulanmasını mümkün kılan bilimsel buluşlar sıradan insanlar kadar bilim adamlarının da gözlerini kamaştırdı. Bugün karşımıza kâh bilimci (scientist), kâh deneyci (ampirist) olarak  çıkan ahlâkî-felsefî bir duruş var. Bu duruş eğitim sistemimize ve resmî ideolojimize öyle derinden işlemiş ki sorgulanması dahi çok sayıda insanı öfkelendirebiliyor, rejimin savunma mekanizmalarını harekete geçirebiliyor.  Bilim ve teknolojinin insanlığa otomatik olarak barış getireceğinden şüphe etmek neredeyse bir suç. Buna cüret edenler gericilikle, bağnazlıkla suçlanabiliyor.  Pozitivizm ve “modern” yaşam üzerine yazılmış makalelerimizin bir derlemesini 75 sayfalık bir kitap halinde sunuyoruz. PDF formatındaki bu kitabı buradan indirebilirsiniz.